ترس در کودکان – اینقدر ترسو نباش …

بررسی علل ترس در کودکان

۱۴۰۰-۰۳-۲۹

ترس کودکان در مراحل مختلف سنی

ترس در بچه ها چرا و کی به وجود می آید ؟

شجاعت کودکان را تشویق کنید و ترس آنها حرف نزنید

 

مهمترین دلایل ترس در کودکان :

1.  گاهی والدین می‌توانند الگوهای ویژه‌ای از ترس را به کودکان خود آموزش و انتقال دهند (والدین ترسو، کودک ترسو)
2.  تهدید کردن کودک برای برقراری نظم و انضباط در خانه نیز ممکن است باعث ترس کودک از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان شود. مثلا به کودک گفته شود: «باید قرصت را بخوری وگرنه می‌میری» یا «اگر غذا نخوری، می‌گم دکتر آمپولت بزنه».
3.  انتظارات و توقعات افراطی و نامتناسب والدین از کودک
4.  گاهی تجربه‌ها و خاطرات ناگوار و وحشتناک کودک باعث ایجاد ترس در او می‌شود.
5.  ویژگی‌های شخصیتی خود کودک، عوامل زیستی، سرشتی و آمادگی‌های فطری اولیه و داشتن بدنی آسیب‌پذیر و نحیف
6.  رشد ناکافی عاطفی و مغزی کودک
7.  داشتن والدین بیش از حد حمایت‌کننده، محافظه‌کار و محتاط
8.  سخت‌گیر بودن والدین و اعمال تنبیه‌های شدید
9.  نداشتن برنامه‌ریزی قبلی و آماده کردن کودک بیمار برای انجام فرآیند درمان
10.  مواجهه با افراد بیگانه، اشیای جدید، صداهای غیرعادی، ناگهانی و بلند و موقعیت‌ها و مکان‌های ناآشنا
11.  جدایی از مادر، خانه، سایر اعضای خانواده و دوستان
12.  ترس از نقص عضو و صدمات فیزیکی ناشی از بیماری و ترس از مردن
13.  پرورش نیافتن کافی قدرت درک کودک در مورد ارتباط زمان و مکان، علت و معلول
14.  وقتی کودک احساس ‌کند والدین نمی‌توانند تمام پیشامدهای زندگی را کنترل کنند.
15.  تاثیر نامطلوب بعضی فیلم‌ها، کتاب‌ها
16.  ندانسته‌ها در مورد بیماری و روند درمان
17.  ترس از گم شدن در مدرسه یا بیمارستان
18.  دادن پاسخ‌های اشتباه به سوالات کودک
19.  نگفتن حقایق به کودک درخصوص مکان‌هایی که می‌خواهیم او را ببریم (مدرسه_بیمارستان)

برخی از مهم‌ترین علایم ترس در کودکان از این قرارند:

1.  فرار از موقعیت ترس‌آور
2.  کمک خواستن
3.  جیغ کشیدن
4.  چنگ زدن بدن
5.  خشک شدن دهان
6.  لرزش اندام
7.  پریدن رنگ صورت
8.  تنگی‌نفس و گرفتگی صدا
9.  افزایش ضربان قلب
10.  عرق کردن
11.  احساس خستگی شدید
12.  از دست دادن کنترل ادرار
13.  تضعیف قدرت اندیشه و تصمیم‌گیری
14.  لکنت زبان
15.  نگاه‌های غیرطبیعی
16.  گوشه‌گیری، انزواطلبی و کمرویی
17.  اختلال خواب
18.  اختلال گوارشی
19.  ناخن جویدن
20.  شب‌ادراری
21.  خشم و عصبانیت
22.  حسادت

روش های پیشگیری از ترس در کودکان

۲ روش‌ برخورد با ترس در کودکان

1.  شیوه پیشگیری
2.  شیوه کاهش ترس

برای رسیدن به اهداف پیش‌بینی‌شده در این روش بهتر است به نکات زیر توجه کنید:

1.  نباید کودک را به ‌خاطر ترس، مسخره یا تهدید و سرزنش کنیم و باید از گفتن جملاتی مثل خجالت‌آور است، تو دیگر بزرگ شدی، یا ببین مگر من می‌ترسم، به طور کلی خودداری کنیم.
2.  تا جایی که ممکن است، کودک را به مهر و علاقه خود مطمئن کنیم. هر عمل شجاعانه او را هر قدر هم کوچک باشد، تحسین کنیم.
3.  برای غلبه بر ترس، چاره‌ای جز روبرو شدن با آن نیست بنابراین به‌تدریج باید محرک‌های جدید را جانشین محرک ترسناک کنیم تا ترس کودک از بین برود. خوشبختانه اصول یادگیری، مخصوصا اصل خاموشی در مورد از بین بردن ترس، کاربرد زیادی دارد. به‌عنوان مثال، اگر کودکی از گربه می‌ترسد، ضمن نشان دادن گربه به کودک (محرک نامطبوع) به او مقداری شیرینی (محرک مطبوع) می‌دهیم و چندین بار این کار را تکرار می‌کنیم تا کودک پاسخ مثبت به موضوع ترسناک قبلی بدهد. اگر کودک از تاریکی می‌ترسد، ضمن بازی از او می‌خواهیم در اتاق تاریک جستجو و اسباب‌بازی‌های جالب را پیدا کند. با این روش محیط ترسناک کم‌کم برای او جالب می‌شود و ترسش از بین خواهد رفت. البته باید کودک را با تاریکی آشنا کرد و میزان تاریکی را به‌تدریج افزایش داد تا کودک به تاریکی عادت کند.
4.  با استفاده از سرمشق‌دهی نیز می‌توان ترس کودک را از بین برد. کودکی که از حیوانی می‌ترسد، اگر کودک دیگری را مشاهده کند که با آن حیوان بازی می‌کند، ترسش کم شود. برای کاهش ترس از حیوانات می‌توان کودک را با عروسک یا مجسمه حیوان آشنا سپس تصویر آن حیوان را برایش نقاشی کرد یا عکس آن را به او نشان داد و به‌تدریج آن حیوان را به کودک نشان داد تا ترس کودک از بین برود.
5.  روی نقاط مثبت رفتاری – اخلاقی کودکتان تمرکز کنید و شهامت‌های کوچک او را بزرگ جلوه دهید و تشویق کنید. بخشی از ترس‌های کودکان را نیز می‌توان از راه نزدیکی تدریجی کودک به موقعیت و منبع ترسناک همزمان با ایجاد همخوانی و محیطی نشاط‌آور برایش کاهش داد (مثلا نحوه اجرای تزریقات را به طریق بازی‌درمانی همراه با پخش موسیقی شعرهای شاد کودکانه برای کودک انجام دهید) تا بتوان نقشی در کاهش میزان ترس کودکان از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان داشته باشیم. باید به خاطر داشته باشیم که همه این مراحل را باید با صبر و حوصله و در مدت زمان مناسبی طی کرد.
6.  در مواردی که ترس کودک آنقدر شدید است که با به‌کارگیری این روش‌ها موفق به کاهش یا از بین بردن آن نمی‌شویم، بهتر است به روان‌شناس کودک مراجعه کنیم و مشکل کودک را با او درمیان بگذاریم.

 

غیرطبیعی بودن ترس کودکان در سنین مختلف

همه کودکان در سنین مختلف در زندگی شان دچار ترس و وحشت می شوند که یک بخش طبیعی از رشد آنها محسوب می شود. این ترس ها هنگامی که دائمی و به مدت طولانی در کودک باقی بمانند یا ذهن کودک را به طور کامل اشغال کنند غیرطبیعی هستند این ترس ها در کودکان اثرات مخربی دارد و بر تمام فعالیت های عادی آنها تأثیر می گذارد و اگر کودک نتواند از آن خلاص شود به بیماری تشویش یا ترس بی مورد و بی اساس مبتلا می شود . این بخش از مسیر سبز به انواع ترس ، اثرات ترس های غیر طبیعی و راهکار مقابله با این نوع ترس ها در کودکان اختصاص یافته است.

انواع ترس در کودکان در سنین مختلف

ترس نوزادان

نوزادان به نوعی ترس های اولیه مانند ترسیدن از صدای بلند و از دست دادن تعادل یا سطح اتکاء دچار می شوند و با جیغ و گریه و جمع کردن دست و پا ترس خود را نشان می دهند. این ترسها، به مرور زمان برطرف می شود.

ترس های معمول کودکان

کودکان، در سنین ۶ تا ۸ ماهگی، از افراد نا آشنا می ترسند و این ترس تا ۱۸ ماهگی نیز ادامه دارد اما با افزایش سن کودک، نوع ترس ها نیز تغییر می کند. بین ۲ تا ۵ سالگی در کودکان ترس هایی مانند ترس از تاریکی و تنهایی و ترس از حیوانات،بروز می یابد. باآغاز دوره دبستان در برخی از دانش آموزان ترس از مدرسه دیده می شود.

ترس نوجوانان

بر اثر تغییرات جسمی و عاطفی در دوران بلوغ ترسهایی مانند ترس از اشباح و چیزهای غیر واقعی و اتفاقات غیر منتظره مثل وقوع سیل و زلزله و غیره در نوجوانان ایجاد می شود.

اثرات ترس های غیر طبیعی در کودکان

۱.ترس دائم و ثابت به هر دلیل بر جسم و روان کودک اثر بسیار نامطلوبی به جا می گذارد و سبب محروم نمودن کودک از زندگی طبیعی و شاد می شود و در جسم و روان کودک اختلال ایجاد می کند.

۲.ترس، فعالیت های هوشی را مختل و گاه متوقف می کند و مانع بروز توانایی های ذهنی کودکان می شود.ترس از نظر هوش تاثیرات منفی برای کودکان دارد بی آن که کودک از نظر هوشی مشکل داشته باشد، دقت و تمرکز کمتری در یادگیری مطالب دارد و دچار فراموشی و حواس پرتی می شود.

۳.ترس گاهی سبب افسردگی، خجالت و گوشه گیری می شود و کودکان را از فعالیت، شادی و تحرک لازم بازمی دارد.

۴.نامطلوب ترین اثر ترس این است که شخصیت کودک را نابود می کند و اطفال در مقابل ترس های شدید، واکنش های متفاوتی مانند کمرویی و افسردگیو پر خاشگری از خود نشان می دهند.

۵.کودک ترسو به دلیل نداشتن اتکای در هیچ کاری داوطلب نمی شود و با رغبت کامل کارهای خود را انجام نمی دهد زیرا او نیروی زیادی را صرف مقابله با ترس می کند و برخی مواقع بی تفاوت و تنبل و ضعیف و بی اراده می شود.

۶.بر اثر ترس دروغگویی نیز در کودک پدید می آید .

۷.بیشترین صدمه را ترس به اعصاب کودک می زند به طوریکه مغز به خوبی فرمان نمی دهد، بنابراین کودکان بر اثر ترس های شدید دچار لکنت زبان یا شب ادراری می شوند.

راه های درمان ترس کودکان

والدین باید به کودک خود کمک کنند تا با تقویت حس اعتماد به نفس و کسب مهارت های لازم با ترس های خود مقابله کنند و آنطور که در این بخش نکات تربیت کودک در نمناک گفته شده است هیچ وقت با کوچک و ناچیز کردن آن مورد، سعی نکنید کودک تان را وادار به مقابله با آن کنید. گفتن «مسخره بازی در نیار! هیچ دیوی تو کمد تو قایم نشده!» ممکن است باعث شود فرزندتان بتواند بخوابد، اما ترس او از بین نخواهد رفت.

برای درمان ترس کودکان چه باید کرد؟

غیر طبیعی بودن ترس کودکان

راه برطرف نمودن ترس ها مقابله با آنهاست پس هیچگاه اسباب ترس را برای فرزندان تان فراهم نکنید و اگر فرزندتان از سگ ها می ترسند سعی نکنید او دیگر با سگ روبرو نشود زیرا این کار سبب می شود فرزندتان سگ ها را موجوداتی ترسناک و وحشت آور بداند. در مقابله با ترس کودکتان با او با مراقبت و توجه رفتار کنید تا بتواند با موقعیت ترس آور روبه رو شود تا در آینده بهتر با موقعیت های زندگی اش کنار بیاید.

به ترس های او نخندید

مسایلی که فرزندتان را می ترساند برای او کاملا جدی و واقعی هستند در صورتی که شاید برای شما بی ارزش و خنده دار باشد و ممکن است باعث اضطراب و ترس او شود. پس هیچگاه در مواجهه با این ترس ها او را تحقیر نکنید یا به او نخندیدو به او دلداری دهید تا او بتواند بر ترس خود غلبه کند .

بهترین روش های درمان ترس کودکان

حل مشکل با کمک یکدیگر

یکی دیگر از روش های لبه بر ترس، کمک گرفتن از گارد محافظ (همچون یک عروسک)، تفنگ آبپاش یا گفتن جمله و… است که سبب دور شدن هیولای ذهن کودک می شود .

توضیح مسایل

توضیحات منطقی و تشریحی در مورد ترس کودک با او ، می توانند سبب غلبه بر ترس شود زیرا شنیدن توضیحات برای برخی از کودکان حس امنیت و خاطرجمعی دارد.

اگر تجربیات قدیم کودک مثلا واکسن زدن هفته قبل باعث ترس او شده خیلی آرام و منطقی برای او توضیح دهید که واکسن یا آمپول ابتدا کمی درد و سوزش دارد اما خیلی زود از بین می رود و شما می توانید پس از آن با هم بیرون بروید و خوش بگذرانید.

شما می توانید برای کودک خود داستانی از کودکی تعریف کنید که ترس مشابه داشته است و توانسته بی مشکل از آن عبور کند. صحبت کردن درمورد آن ترس بسیار کمک کننده است، کلمات گاهی قادرند احساسات منفی را از چیزی بیرون بکشند. اگر درمورد ترس ها صحبت کنید، قدرت آنها کمتر خواهد شد.

چگونه با ترس کودکان مقابله کنیم؟

تمرین در طول بازی

برای غلبه بر ترس کودک از دکتر با او در نقش دکتر با استفاده از وسایل پزشکی اسباب بازی ، بازی کنید تا بر ترسهایش غلبه کند . کمک کند. اگر کودک شما از روبه رو شدن با غریبه ها می ترسد، با عروسک ها یا حیوان های اسباب بازی برخوردهای مشابهی را برایش تداعی کنید تا بر این ترس غلبه کند.

محبت کردن به کودک

زمانی که شما مجبور به ترک او هستید و نمی توانید در کنارش باشید با استفاده از وسایل آرام کننده مانند بالش کهنه یا عروسک که به کودک احساس نزدیکی و اطمینان می بخشند کمک کنید تا بر ترس خود غلبه کنند. نگران نباشید او از ۴ سالگی به بعد این وسایل را کنار می گذارد و روش های دیگری برای کم کردن ترس خود بکار می برد.

ترس های خود را جلوی کودک بروز ندهید

سعی کنید ترس های خود را از بین ببرید یا دست کم جلوی کودک آنها را بروز ندهید زیرا سبب می شود که کودک هم از آنها بترسد .