چگونه آرامش را به خودم و خانواده ام هدیه کنم؟

چگونه آرامش را در خانواده خود بیاوریم؟

ایجاد آرامش در خانواده ، همه می‌دانیم که نسل قدیم در فضایی متفاوت از فضای کنونی، زندگی می‌کردند.اکثر خانواده‌های جوان همراه پدر و مادر، پدربزرگ و مادربزرگ و دیگر اعضای خانواده بودند و هر کدام از اعضاء، حامی قدرتمندی برای یکدیگر به‌شمار می‌آمدند. کودکان نقش‌های مشخصی در خانواده داشتند و در کارهای خانه کمک می‌کردند.

این فعالیت‌ها اغلب به ارتباطات زیادی با والدین منجر می‌شد و کودکان نه تنها مهارت‌های شغلی را می‌آموختند، بلکه حس مسئولیت‌پذیری نیز پیدا می‌کردند که به نوبه خود به شکل‌گیری اعتماد به نفس در آن‌ها می‌انجامید. بعد از کار روزانه نیز، اعضای خانواده شب را در کنار هم می‌گذرانیدند.

تغییر در زندگی و نداشتن آرامش کافی

امروزه، تغییراتی نظیر کارکردن طولانی‌مدت بیرون از خانه، جداشدن از الگوی خانواده گسترده، جداشدن از جامعه، افزایش میزان طلاق، سوءمصرف مواد و نقش برجسته تلویزیون در زندگی، ارتباط والدین و کودکان را دچار مشکلات بسیار کرده است.

در نتیجه، نداشتن نقش معنی‌د‌ار کودک در خانواده و ارتباطات ناچیز با والدین مانع ایجاد حس مسئولیت، خودانضباطی، ایجاد ارزش‌ها، قضاوت خوب و اعتماد به‌نفس در کودک می‌شوند.

با این‌که استرس در جامعه فعلی زیاد است ولی والدین باید سعی کنند که محیط خانه را به آن آلوده نکنند و رفتارهایی نظیر خشم، عدم تحمل، گوشه‌گیری، سوءمصرف الکل و مواد را نشان ندهند زیرا کودک نیاز دارد شما را در جایگاهی ببیند که می‌توانید از عهده مشکلات زندگی برآیید.

انجام موارد زیر موجب بهتر شدن ارتباطات و مثبت‌شدن فضای خانه می‌گردد:

۱- با فرزند خویش زمان‌هایی برای تفریح داشته باشید

فعالیت‌هایی را پیدا کنید که برای هر دو طرف لذت‌بخش باشد چون در نهایت، هدف، بهتر شدن ارتباط شما و کودک است.

تفریح با کودک سه هدف دارد: دوست‌شدن، درک‌کردن و پرورش کودک.

دوستان معمولاً با هم احساس راحتی می‌کنند و از همدیگر سؤال‌های مهم می‌پرسند. اگر شما هم با کودک خود دوست باشید، طرف مشورت و سؤال او خواهید شد.

عشق را از فرزند نمی گیرند…

چنین پدر و مادری اگر رفتار ناامیدکننده و نه چندان مناسب از کودک ببینند حمایت و عشق خود را از وی نمی‌گیرند بلکه به کودک در حل مشکلاتش کمک می‌کنند و این بدان معنی نیست که پدر یا مادر موقعیت خود را از دست می دهد بلکه در موقعیتی قرار می‌گیرد که فرزند خود را به‌سمت تصمیم‌گیری صحیح راهنمایی می کند.

از طرف دیگر، تفریح‌کردن با هم، سبب درک همدیگر نیز می‌شود در نتیجه ضعف‌ها و قدرت‌ها و شباهت‌های یکدیگر مشخص شده و حس احترام نسبت به دیگری به‌وجود می‌آید.

هدف از تفریح و پرورش درست کودکان

سومین هدف از تفریح‌کردن، پرورش کودک است یعنی تشویق‌های زیاد به‌همراه هیجان و عاطفه برای وی فراهم کنید.

در ایجاد مهارت‌های ارتباطی مؤثر، مهارت‌های اجتماعی، مسئولیت‌پذیری، قضاوت خوب و خودانضباطی و اعتماد به‌نفس به وی کمک کنید.

تمام این‌ها را از طریق عملی و مثالی باید آموزش دهید نه با درس‌دادن. در نهایت می‌توانید امیدوار باشید که با این روش‌ها بتوانید با دیگر مدل‌ها و الگوهای موجود در جامعه رقابت کنید و از آن‌ها پیشی بگیرید.

نمونه‌هایی از این‌گونه تفریحات عبارتند از: رفتن به مسابقات ورزشی یا پیک‌نیک، ماهی‌گیری، بازی با لغات، جمع‌آوری تمبر، گوش‌دادن به نوارهای داستان، غذا پختن و… .

۲- از فرزند خود در انجام کارهای خانه کمک بگیرید

به کودک اجازه دهید تا جایی که امکان دارد در کارها به شما کمک کند. انجام این کارها به کودک حس مشارکت در کار خانواده می‌دهد و او را مسئولیت‌پذیر و دارای اعتمادبه‌نفس می‌کند.

در مورد حفظ علاقه به کارهای خانه در کودکان لجباز نیاز به تشویق‌های مکرر دارید.

اگر ما همیشه در حالی که فرزندمان مشغول تماشای تلویزیون یا بازی‌کردن است، کارهای خانه را انجام دهیم، چگونه می‌توانیم انتظار داشته باشیم که حس مسئولیت‌پذیری پیدا کند؟

۳- مفهوم “دوستت دارم” را به کودک انتقال دهید

غیر از این‌که می‌توانید به کودک بگویید دوستت دارم، راه‌های دیگری نیز برای انتقال این مطلب وجود دارد که عبارتند از:

• در نقاط مختلف خانه مثلاً در تخت وی علامت قلب یا دوستت دارم بگذارید.
• نشان‌دادن محبت به‌شکل فیزیکی مانند بغل‌کردن نیز نوعی ارتباط مثبت با کودکان است.
• اجازه بدهید کودک، زمانی‌که در مورد دوست‌داشتن وی با شخص دیگری صحبت می‌کنید حرف‌های شما را بشنود.
• یک آلبوم برای فرزند خود درست کنید. عکس‌های خاص، کارهای هنری و دیگر اطلاعات راجع به فرزندتان را در آن بگذارید.
• کارهای هنری فرزند خود را به دیگران نشان دهید.
• به خاطر داشته باشید که اعمال بلندتر از کلمات صحبت می‌کنند.

۴- قوانین، عادات و ساختار خانواده را حفظ کنید

با این‌که قوانین خانه باید واضح و خاص باشند ولی نباید فهرستی طولانی از بایدها و نبایدها را در بربگیرند مثلاً کودک باید در ساعت خاصی به رخت‌خواب برود و بخوابد و هر روز ساعت مشخصی بیدار شود.

عادات هنگام خواب نیز شامل فعالیت‌های آرامی مانند خواندن داستان یا دعا و یا شنیدن یک آهنگ ملایم باشد.

۵- آداب و رسوم خانوادگی را حفظ کنید

با حفظ این سنت‌ها فضای خانه مثبت‌تر می‌شود.

به‌عنوان مثال ممکن است در تعطیلات آخر هفته و یا سایر تعطیلات، مهمانی‌های خانوادگی و یا گردش‌های دسته‌جمعی برقرار باشد یا این‌که هر شب در زمان خاصی افراد خانواده دور هم جمع شوند و هر کس در مورد کاری که آن روز انجام داده صحبت کند.

سعی کنید این سنت‌ها توجه کودکان را جلب کند تا به انجام آن‌ها علاقمند شوند.

۶- اهمیت ارتباط پدر و مادر

کشمکش‌های مکرر و شدید والدین قطعاً به کودکان آسیب می‌رساند بنابراین باید ارتباطات پدر و مادر مطلوب باشد. یکی از مؤثرترین راه‌ها برای افزایش ارتباط میان همسران افزایش زمان تفریح آن‌ها است.

در واقع میزان تفریحات مشترک زوج‌ها قوی‌ترین عامل در پیش‌بینی خوشبختی زناشویی است.

می‌توانید فعالیت‌هایی را که مورد علاقه مشترک هر دو نفر شماست انتخاب کنید. زمانی‌که شما از فعالیتی لذت می‌برید مسلماً در فرزند شما نیز تأثیر مثبت خواهد گذاشت.

در کنار این فعالیت‌ها سعی کنید راه‌هایی برای سازگاری با کشمکش‌ها با هم پیدا کنید مثلاً هنگامی که احتمال می‌دهید درباره موضوعی توافق ندارید و فرزندتان نیز حضور دارد، به‌دلیل احتمال بروز کشمکش از مطرح‌کردن آن صرف‌نظر کنید.

موضوع دیگر این‌که پدران باید در زندگی کودکان فعال باشند و خود را از پرورش و تربیت کودک کنار نکشند.

عوامل آرامش خانواده در سبک زندگی امام علی (علیه السلام)

امروزه، یکی از آسیب های جدی فراروی جامعه ناپایداری و تزلزل در خانواده ها و فقدان آرامش و روابط مستحکم است که در صورت غفلت، ضربه های جبران ناپذیری بر پیکره ی جامعه ی اسلامی وارد خواهد کرد. حال آنکه تأسی به نمونه های خانواده ی تراز اسلامی به ویژه زندگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) می تواند بسیاری از معضلات موجود در خانواده های اسلامی را مرتفع سازد. در این نوشتار، ابتدا با مروری اجمالی به چیستی «آرامش خانواده» از منظر قرآن کریم، با نگاهی اجتماعی و تکیه بر روش داده کاوی متون و تحلیل اسناد موجود در خصوص سبک زندگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، مؤلفه های آرامش خانوادگی احصاء و تبیین می شود. از نگاه قرآن دو مؤلفه ی کلان «آرامش» و «مودت و رحمت» ارکان اساسی یک خانواده مستحکم هستند و بر همین مبنا مصادیق و زیرمؤلفه های مربوط به آرامش در زندگی خانوادگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) استخراج و تشریح شده است.

تأمین آرامش خانواده در سبک زندگی حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س)

مقاله ی حاضر در پی پاسخ به این سؤال هاست که راه کارهای تأمین آرامش خانواده در سبک زندگی حضرت علی (ع) و حضرت زهرا (س) چیست؟ در دوره ی زمانی زندگی خانوادگی آن حضرات، چه عواملی نقش اساسی را در تأمین و تثبیت آرامش روانی اعضای خانواده داشته اند؟

تلاش ها و سبک زندگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در برقراری آرامش خاطر در خانواده و ایجاد مودت و دوستی و نیز روش های ابراز محبت بین اعضای خانواده در این مقاله بررسی شده است. این مقاله به دنبال اثبات وجود تک تک مؤلفه های تعاریف سبک زندگی در زندگی خانوادگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) نیست، بلکه تلاش می کند با نگاهی به مجموعه رفتارهای حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در محیط خانواده، آنچه را که باعث آرامش دل و اطمینان خاطر خود و فرزندانشان بوده، با تکیه بر بینش و نگرش دینی آنها استخراج و بیان کند.

تأکید بر معنی و مفهوم واژه ها و رفتارها، استناد به مبانی وحیانی و روایی و استشهاد به مصادیق گوناگون از منابع و مآخذ متعدد به گونه ای که برای تمامی خانواده ها ملموس و الگو باشد، از امتیازات این مقاله است. موضوع، روش تحقیق و مفاهیم محوری مقاله نشان می دهد که در مقام تحلیل و نقد و بررسی عوامل آرامش خانواده از دیدگاه های گوناگون و ارائه ی بحث های اختلافی نیست، بلکه به دنبال توصیف و تبیین رفتارهای حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در برقراری آرامش در خانواده شان به عنوان پیروان راستین قرآن و پیامبر اکرم (ص) است.

۱. تعریف و مفهوم آرامش

مفاهیم محوری بررسی شده در این نوشتار، اصطلاح های سبک زندگی، سکینه یا آرامش، عوامل آرامش، مودت و رحمت است.

سبک زندگی

اصطلاح «سبک زندگی» بر اساس دیدگاه های جامعه شناسی، روان شناسی، علوم پزشکی و… در دوره های گوناگون زمانی، تعاریف متعددی داشته است. دو دسته تعریف کلی وجود دارد؛ دسته اول، تعاریفی هستند که سبک زندگی را از جنس رفتار دانسته و نگرش ها و باورها را در آن دخیل نمی دانند. این رویکرد، رویکرد جامعه شناسان است. دسته ی دوم، تعاریفی هستند که ارزش ها و نگرش ها را بخش مهمی از سبک زندگی می دانند که وجوه روان شناسانه ی این تعاریف غالب است (فاضلی، ۱۳۸۲: ۸۲).

مؤلفه های سبک زندگی عبارت است از:

الف- سبک زندگی به بینش ها و گرایش ها و تمام حوزه های رفتارهای بیرونی، موقعیّت های اجتماعی و دارایی ها (سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) مربوط می شود.

ب – سبک زندگی نوعی هویّت فردی و اجتماعی انسان است که بر مجموعه ای نظام مند از رفتارهای بیرونی و درونی و دارایی های او دلالت می کند.

ج – مهم ترین ویژگی سبک زندگی شکل گیری آن حول محور گرایش ها (تمایلات، ترجیح ها) یا آنچه ذوق و سلیقه خوانده می شود، است.

از برآیند تعاریف گوناگون می توان گفت، سبک زندگی مجموعه ای از رفتارهای درونی و بیرونی، وضع های اجتماعی و دارایی های فرد است که بر اساس گرایش (سلیقه) انتخاب می کند (مهدوی کنی، ۷۸-۵۱).

ایجاد آرامش در خانواده

«سکینه» در لغت به معنای آرامش و آنچه که به دل آرامش و اطمینان می بخشد (معین، ذیل واژه سکینه) و «مودت» آمیزه ای از دوستی و محبت و صداقت و رفاقت و مهربانی بین افراد است که با خیرخواهی و نیک اندیشی همراه است و «رحمت» را مهربانی و دلسوزی تعریف کرده اند (دهخدا، ذیل واژه های مودت و رحمت).

مودّت، هم محبّت و هم عمل بر اساس محبّت را در بر می گیرد. با توجه به معنای لغوی و مفهومی مودت و رحمت می توان گفت، در محیط خانواده به واسطه ی عشق و محبتی که در رفتار پدر و مادر نسبت به یکدیگر و مهربانی و ترحمی که نسبت به خود و فرزندانشان وجود دارد، آرامشی جسمی و روانی در خانواده و به تبع آن در جامعه استقرار می یابد. آرامش و احساس امنیت و آسودگی مهم ترین نیازی است که در اثر ازدواج تأمین می شود. همسر موجب آرامش و امنیت خاطر و محیط خانه مکان آرامش روحی زن و مرد قرار داده شده است. این آرامش، نجات از تلاطم های روحی و اضطراب های زندگی است.

نقش زن و مرد در ایجاد آرامش در خانواده

زن و مرد در کشاکش زندگی زنانه و مردانه ی خود با بحران ها و تلاطم هایی مواجه می شوند و احتیاج به یک لحظه ی آرامشی دارند تا بتوانند راه را ادامه دهند. آن لحظه ی آرامش همان وقتی است که در محیط سرشار از محبت و عطوفت خانوادگی قرار می گیرند. مرد وقتی با همسر خود مواجه می شود، با همسری که به او عشق می ورزد، با او و در کنار اوست و با او احساس یگانگی می کند. این همان لحظه ی آسایش و آرامش اوست و زن چون روح ظریف تری دارد، بیشتر به آرامش و تکیه کردن به یک شخص مطمئن یعنی همسرش نیاز دارد.

در بررسی و جست وجوی عناوین کتاب ها و مقالات ثبت شده، عنوان مشابهی ملاحظه نشد.[۴] آنچه که در کتب و مقالات مشابه دیده نمی شود، بررسی عوامل آرامش و استواری خانواده به عنوان مجموعه ای از رفتارهای حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) در کانون خانواده است؛ مجموعه رفتاری که با عنایت به زیربناهای معرفتی اش بتوان آن را سبک زندگی خانوادگی نامید.

 آرامش خانواده از دیدگاه قرآن کریم

یکی از اهداف تشکیل خانواده در جامعه ی اسلامی کسب آرامش در همه ی ابعاد وجودی انسان است. خداوند بر اساس قانون آفرینش[۵] انسان را به صورت جفت جفت آفرید[۶] تا در محیط خانواده کنار هم قرار گیرند و مایه ی آرامش و کمال یکدیگر شوند؛ لذا قرآن با اشاره به نیاز مرد به همسر، زن را عامل آرامش زندگی مرد معرفی می کند: «هُوَ الَّذِی خَلَقَکمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَهٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِیسْکنَ إِلَیهَا» (اعراف: ۱۸۹)؛ «اوست آن که هر یک از شما را از یک نفس آفرید و همسرش را نیز از جنس او قرار داد تا در کنارش آرام یابد و برای برقراری این آرامش دو نعمت مودت (دوستی) و رحمت (مهربانی) را به آنها هدیه داد». «وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجا لِتسْکنُوا إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّهً وَرَحْمَهً…» (روم: ۲۱) و «از نشانه های او این است که برای شما از جنس خودتان همسرانی آفرید که در کنار آنها آرامش یابید و میان شما علاقه و دوستی و مهر باطنی نهاد».

از بررسی آیه ی اخیر چند نکته ی تفسیری برداشت می شود:

«نقش همسر، آرام بخشی است. محبّت، هدیه ای الهی است که با مال و مقام و زیبایی به دست نمی آید. هر کس با هر عملی که آرامش و مودّت و رحمت خانواده را خدشه دار کند، از مدار الهی خارج و در خطّ شیطان است. رابطه ی زن و مرد باید بر اساس مودّت و رحمت باشد. مودّت و رحمت، عامل بقا و تداوم آرامش در زندگی مشترک است» (قرائتی، ۱۳۸۵: ج ۹، ص۱۸۹).

قرآن در آیاتی دیگر به رفتارهایی که مایه ی آرامش در خانواده می شود، اشاره کرده است؛ رفتارهایی همچون وظایف همسان زن و مرد (بقره: ۲۲۸)، رفتار شایسته و نیکو (نساء: ۱۹)، عفو و گذشت (شوری: ۳۷، نور: ۲۲)، پرهیزکاری و پیوند با خویشان (نساء: ۱) لباس و زینت یکدیگر بودن (بقره: ۱۸۷). از مجموع این آیات می توان فهمید که فلسفه ی وجودی تشکیل خانواده رسیدن به آرامش برای زوجین است، پس از نگاه اسلام ازدواج بر پایه ی آرامش و سکونت است.

هر چند رهبری خانواده به عهده ی مرد است، ولی

هر چند رهبری خانواده به عهده ی مرد است، ولی عواطف و احساسات قوی زن حکم می کند که نقش اصلی و مؤثرتری در تأمین آرامش و سلامت روانی خانواده بر عهده داشته باشد. همان طور که مردها از نظر جسمی از زن ها قوی ترند و کارهای سنگین بیرون از خانه بر دوش آنهاست، زن ها نیز از نظر روحی از مردها قوی ترند و به همین دلیل مسئولیت های بیشتری در خانه به زن ها داده شده است و مدیریت داخلی خانواده بر عهده ی زنان است. بر این اساس برقراری آرامش در خانه، در گام نخست به آرامش خاطر زن بستگی دارد.

 آرامش خانواده در نگاه اندیشمندان

صاحب نظران به موضوع اهمیت آرامش خانواده در تأمین سلامت روانی و معنوی اعضای آن توجه داشته و در تحقیقات خود به عوامل ایجاد کننده ی آن پرداخته اند.

از نگاه برخی اندیشمندان غربی نظیر استینت و دفرین و کریسان، مور و زبل، آرامش خانواده که معمولاً ذیل عنوان خانواده ی سالم بیان می شود، بیشتر بر میزان و کیفیت ارتباطات اعضای خانواده با یکدیگر، عقاید مذهبی و وظایف و نقش های آنها تکیه دارد. السون و همکاران نیز پای بندی به خانواده، قدردانی و محبت نسبت به یکدیگر، ارتباط مثبت، وقت گذرانی لذت بخش با یکدیگر در زمان های مناسب، احساس سلامت معنوی، توانایی تحمل فشارها و بحران ها را شش شاخص بارز خانواده های سالم عنوان کرده اند (صادقی و همکاران، ۱۳۹۳: ۳۱).

آرامش از نظر روانشناسان و نظریه پردازان

یکی از نظریه های دیدگاه کارکردگرایی، نظریه ی سیستمی است. در چارچوب این نظریه، جان براد شاو تأکید می کند که خانواده ی سالم و موفق، نظامی است که در آن همه ی اعضا موفق اند و همه ی مناسبات میان افراد روال طبیعی و رضایت مندانه ی خود را دارد. همه ی اعضای خانواده می توانند از استعدادهای انسانی خود استفاده کرده و با مشارکت و تعاون با هم نیازهای فردی و جمعی خود را ارضا کنند. در خانواده ی سالم، تعامل افراد برای رشد و بقای همه است (پناهی و زارعان، ۱۳۹۲: ۲۰).

خانواده های سالم عبارت اند از

از نگاه بیوار و بیوار ویژگی های خانواده های سالم عبارت اند از: وجود مرجع قدرت مشروع و قانونی، نظام مقرراتی پایدار، سهیم بودن در انجام دادن فعالیت های تربیتی پایدار و مداوم، انجام دادن اقدامات مؤثر و پایدار درباره ی تربیت فرزند و حفظ زندگی زناشویی، تعیین اهدافی که خانواده و هر یک از اعضای آن برای تحقق آنها تلاش می کنند، برخورداری از انتقادپذیری، انطباق با معضلات طبیعی ناشی از تحول و تکامل و همچنین مقابله با بحران های غیرمنتظره (صادقی و همکاران، ۱۳۹۳: ۳۱).

خانواده موفق عبارت است از

از دیدگاه فیلیپ مک گراد، خانواده ی موفق خانواده ای است که در آن استفاده از استعدادها، رضایت، امید، انرژی، محبت و احترام به یکدیگر، تلاش برای توانمندی و سلامت اعضای خانواده در اولویت قرار دارد در عین حال، نوعی پیوستگی و ارتباط متقابل میان اعضا وجود دارد که کل خانواده را به هم پیوند می دهد (مک گراد، ۱۳۸۸: ۵۹).

با جمع بندی نظرات فوق می توان گفت، ویژگی های یک خانواده ی آرام و سالم بیشتر بر عقاید مذهبی، کمیت و کیفیت ارتباطات اعضای خانواده با یکدیگر، عشق و محبت، رعایت اخلاق و حقوق متقابل، رضایت مندی، سلامتی، تحمل فشارها و توانایی حل بحران ها و حفظ زندگی زناشویی استوار است.

 اهمیت آرامش در خانواده

بدیهی است تأمین نیازهای غریزی و روانی افراد جامعه و تحقق سلامت روانی آنها به آرامش خانواده وابسته است. اعضای خانواده در محیط ناسالم، پر از اضطراب و اختلاف و دعوا و بی احترامی و بدون عشق و محبت نمی توانند از استعدادها و مهارت های خود بهره برده، نیازهای مادی و معنوی و سلامت روحی و روانی خود را تأمین کنند. قرآن، آرامش انسان در کنار همسری از جنس خودش و قرار دادن مودت و رحمت بین آنها را از آیات الهی و نشانه هایی برای اهل اندیشه می داند (روم: ۲۱).

خانواده به لحاظ قدرت، نخستین و از نظر گستردگی جهان شمول ترین سازمان یا نهاد اجتماعی در جامعه است و در استحکام روابط اجتماعی و رشد و تعالی و سلامت روان فرد فرد اعضای جامعه نقش بنیادین دارد. خانواده به عنوان پیکره ای قدرتمند کارکردهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فیزیکی و عاطفی دارد. خانواده مأمنی بی مانند برای اعضای خود و تنها منبع سرشار از عاطفه، محبت و صمیمیت است (نوابی نژاد، ۱۳۹۱: ۱۴۰۶).

 عوامل ایجاد آرامش در خانواده

مهم ترین ویژگی خانواده در مقایسه با سایر نهادها

مهم ترین ویژگی خانواده در مقایسه با سایر نهادها آن است که خانواده یک سیستم عاطفی است که در آن با استقرار روابط عاطفی و عشقی و محبت – پس از پاسخ مثبت و کافی به نیازهای فیزیولوژیک طبیعی و غریزی- سطوح عالی تری از نیازهای روانی – اجتماعی انسان مانند تعلق و دلبستگی، تأهل و خدمت بدون چشم داشت، احترام و فداکاری و وفاداری و مسئولیت پذیری و مادر و پدر شدن صورت می پذیرد، در نهایت سلامت روانی و اعتقادی انسان فراهم می شود (همان). به اعتقاد روان شناسان، آرامش و اطمینانی که برای همسران و حتی اعضای دیگر خانواده در محیط خانواده ی بهنجار ایجاد می شود، در هیچ جایی حاصل نمی شود و محیط آن، امن ترین و رضایت بخش ترین بستر برای ارضای نیازهای روانی، به ویژه تأمین آرامش روانی است. محبت، غم خواری و پذیرش یکدیگر که از مهم ترین مؤلفه ها و ضروریات زندگی اجتماعی است، به بهترین وجهی در خانواده تأمین می شود (بورنستین، ۱۳۸۰: ۱۲و۱۳).

آیه ای برای بیان حقوق زوجین

در آیه ۲۲۸ سوره بقره درمورد حقوق همسران آمده است: « وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَهٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکُیمٌ ؛ ومانند همان [وظایفى] که بر عهده زنان است به طور شایسته به نفع آنان [بر عهده مردان] است و مردان بر آنان درجه برترى دارند و خداوند توانا و حکیم است»، این آیه شریفه نشانگر حقوق متقابل همسران نسبت به یکدیگر است.

معروف ترین آیه در مورد روابط همسران

معروف‌ترین آیه در مورد روابط همسران را که نشان‌دهنده نگاه قرآن به همسرداری است، آیه ۲۱ سوره روم عنوان کرد که در آن آمده است : « وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّهً وَرَحْمَهً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ ؛ و از نشانه‌هاى او اینکه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در این [نعمت] براى مردمى که مى‌اندیشند قطعاً نشانه‌هایى است .» در این آیه اشاره به آرامش‌بخش بودن، انس و مودت بین همسران شده و تأکید شده که خداوند آرامش‌بخش بودن، دوستی و مهربانی را در وجود همسران نسبت به یکدیگر قرار داده است .

عواملی که آرامش همسران را گسترش می دهد

آیات متعددی برای گسترش آرامش در روابط خانوادگی مطرح کرده است از جمله در برخی از آیات آمده است که بین همسران مؤمن صداقت وجود دارد. از جمله در آیه ۱۹ سوره نساء آمده است که « وَ عَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ ؛ و با آنها به شایستگى رفتار کنید» چرا که نیک رفتاری بین یکدیگر می‌تواند آرامش را در خانواده ایجاد کند .

همچنین نوع برخورد نیز از مواردی است که اسلام به عنوان راهی برای آرامش در خانواده‌ها بیان کرده است؛ در روایات هم آمده است که لبخند و تبسم بسیاری از مواردی که بر ضد آرامش است را از میان می‌برد و بسیاری از مشکلاتی را که در خانواده‌ها پیش می‌آید معمولاً می‌شود با صورتی گشاده و «بَشرُهُ فی وَجِهِهِ» حل کرد .

علامه طباطبایی ذیل آیه ۲۲۳ سوره «بقره» می‌فرماید : نسبت زنان به جامعه انسانی ، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار . همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند ، هم‌چنین است اگر زنان نباشند ، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود . لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است

عفو و گذشت داشته باشیم

در برخی از آیات آمده است که برای اینکه آرامش در خانواده‌ها حکمفرما باشد باید عفو و گذشت در بین همسران وجود داشته باشد از جمله در آیه ۳۷ سوره شوری آمده است: «و َإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ یَغْفِرُونَ ؛ و چون به خشم درمى‌آیند درمى‌گذرند .» معمولاً مومنین و مومنات زمان خشم عفو می‌کنند، بسیاری از عصبانیت‌ها، مشکلات روانی و سوء‌زن‌ها با عفو و گذشت و بخشش حل می‌شود.

ایجاد آرامش در خانواده

در آیه ۲۲ سوره نور عنوان می‌‌شود که « وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا ؛ و باید عفو کنند و گذشت نمایند ، مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید و خدا آمرزنده مهربان است» این آیه‌ به صفت زیبای «گذشت» اشاره دارد و امام سجاد (ع) در مورد حقوق زن و مرد می‌فرماید : «حق همسر تو این است که بدانی خداوند او را برای آسایش ، آرامش و پرستاری تو قرار داده است و بدانی که آن نعمت خداست و هر یک از شما به سبب همسرش خدا را شاکر و سپاسگزار باشد و با نعمت خدا نیک رفتاری و مهربانی کند . شایسته است که همسرت را گرامی بداری و با وی به نرمی رفتار کنی و اگر چه حق تو بر او بیشتر و واجب‌تر است و اطاعت تو بر او لازم است تا جایی که معصیت خدا محصوب نشود ، اما او هم بر تو حق مهربانی ، رحمت عفو دارد .»

کلید آرامش در خانواده ها

یکی از کلیدهایی که می تواند آرامش را به روی زندگی باز کند ، عفو ، گذشت ، رحمت و مودت می باشد . تا در پرتو این آرامش بتوان کودکانی موفق تربیت کرد.

به طوری که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نسبت به همسران خود موعظه ای دارند و می فرمایند : « آیا شما را به بهترین اخلاق راهنمایی نکنم که در این دنیا و در دنیای آخرت در آرامش باشید، کسی که از تو قهر کند با او آشتی کن و کسی که تو را از نیکی‌های خود محروم کرده تو او را از مهربانیت محروم نکن و کسی که به تو ستمی کرده او را عفو کن».

خانواده از دیدگاه قرآن

خانواده از دیدگاه قرآن از جایگاه محوری و کلیدی برخوردار است و هسته‌ مرکزی شکل‌گیری جامعه را تشکیل می‌دهد:۱خانواده از منظر قرآن شریف ، خشت بنای اجتماع است ، جایگاه خانواده در ساختمان جامعه، همچون اتم در ساختان اجسام طبیعی است و اگر خانواده سالم و صالح و استوار باشند ، می‌توان به داشتن جامعه‌ای سالم، صالح و متعالی و استوار امیدوار بود.۲ به عبارتی می توان گفت که خانواده سالم و جامعه سالم ، یک ارتباط دوطرفه دارند .

جایگاه ارزشی خانواده و ایجاد آرامش در خانواده

«یا ایّها النّاسُ اتقوا ربّکم الذّی خَلقکُم مِن نفسٍ واحده ؛ ای مردم! از (مخالفت) پروردگارتان بپرهیزید . همان کسی که همه شما را از یک انسان آفرید؛ و همسر او (نیز) از جنس او خلق کرد؛ و از آن دو، مردان و زنان فراوانی (در روی زمین) منتشر کرد و از خدا بپرهیزید که (همگی به عظمت او معترفید) ؛ و هنگامی که چیزی از یکدیگر می‌خواهید ، نام او را می‌برید . (و نیز) از (قطع رابطه با) خویشاوندان خود ، پرهیز کنید .زیرا خداوند مراقب شماست .» ایجاد آرامش در خانواده ….

مهمترین رکن در نظام خانواده پدر و مادر، و زن و شوهر است که هرکدام از حقوق ویژه اى در ارتباط با یکدیگر و در ارتباط با فرزندان برخوردار هستند، به عبارتی هر چه خانواده به سوی اسلامی و قرآنی شدن پیش رود ، قطعاً جامعه نیز سالم تر خواهد بود

بدون وجود زنان، جامعه دوام نمی یابد

علامه طباطبایی ذیل آیه ۲۲۳ سوره «بقره» می‌فرماید : نسبت زنان به جامعه انسانی ، نسبت کشتزار است به انسان کشت‌کار . همان طوری که کشتزار برای بذر لازم است، و اگر نباشد بذرها به کلی نابود می شود و دیگر غذایی برای حفظ حیات و ابقای آن نمی‌ماند ، هم‌چنین است اگر زنان نباشند ، نوع و نسل انسانی دوام نمی‌یابد و قطع می‌شود . لذا خداوند از طریق رحمت و مودت این پیوند را مستحکم نموده است و جایگاه ارزش آن را حفظ نموده است .

زن و شوهر لباس یکدیگر هستند

در جای دیگر قرآن شریف پیوند تنگاتنگ مرد و زن را چونان پیراهن تن یکدیگر تشبیه می‌کند و با این تشبیه ، اوج جایگاه ارزشی خانواده را بیان می‌کند. می‌فرماید: « هُنَّ لباسٌ لکم و اَنتم لباسٌ لهنّ ؛ آن‌ها لباس شما هستند، و شما لباس آن‌ها، هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید .

نتیجه گیری برای ایجاد آرامش در خانواده :

می توان گفت که : رشد و شکوفایى نظام خانواده ، مرهون شناخت و رعایت دقیق حقوق هریکى از اعضاى آن نسبت به یکدیگر است، همانطورى که نظامهاى بزرگ اجتماعى ، قوانین و حقوق خاصى خودش را در ارتباط با اداره و استحکام و رشد و بالندگى دارد، نظام خانواده نیز چنین است. ایجاد آرامش در خانواده…

مهمترین رکن در نظام خانواده پدر و مادر، و زن و شوهر است که هرکدام از حقوق ویژه اى در ارتباط با یکدیگر و در ارتباط با فرزندان برخوردار هستند، به عبارتی هر چه خانواده به سوی اسلامی و قرآنی شدن پیش رود ، قطعاً جامعه نیز سالم تر خواهد بود .