چگونه عزت نفس کودکان و نوجوانان را بالا ببریم؟

راه های بالا بردن عزت نفس کودکان و نوجوانان

در بسیاری موارد، اعتماد بنفس بالا لزوما همراه با عزت نفس بالا نیست. برای بالا بردن عزت نفس کودکان و نوجوانان باید اول بدانیم عزت نفس چیست و چه فرقی با اعتماد به نفس دارد. این موضوع از مهمترین مسائلی است که در تربیت کودک بررسی می شود.

برای مثال، مریلین مونرو، بازیگر مشهور امریکایی، علی‌رغم اینکه بازیگری توانا، جسور و با اعتماد بنفس بود، حتی در دوران شهرت نیز از مشکل اضطراب و عزت نفس ضعیف رنج می‌برد. بنابراین، عزت نفس و اعتماد بنفس را نباید یکسان فرض کرد. در ادامه، با ما همراه باشید تا تفاوت عزت نفس و اعتماد بنفس را برای‌تان روشن کنیم.

اعتماد به نفس چیست؟

اعتماد بنفس یعنی اینکه در تحقق هدف یا کاری خاص به توانمندی‌های خودتان باور و اطمینان داشته باشید. این کلمه از کلمه‌ی لاتین «fidere» به‌معنی «اعتمادداشتن» ریشه گرفته است. در بسیاری موارد، افرادی که در حوزه‌ی خاصی به مهارت و تخصص دست می‌یابند، در همان حوزه از اعتماد بنفس بالاتری برخوردار می‌شوند. اعتماد بنفس کلیِ فرد نیز به‌موجب موفقیتش بهبود پیدا می‌کند. گاهی ممکن است فرد در حوزه‌‌ای خاص احساس اعتماد بنفس کند، اما در حوزه‌ای دیگر ابدا چنین حسی نداشته باشد.

آبراهام مازلو، روان‌شناس برجسته‌ی امریکایی، تأکید می‌کند که باید بین اعتماد بنفس به‌عنوان نوعی ویژگی شخصیتیِ کلی، و اعتماد بنفس درمورد مهارت‌‌‌ها یا توانمندی‌های خاص تمایز قائل شد. به اعتماد بنفس درمورد مهارت‌ها و توانمندی‌ها «خودکارآمدی» نیز گفته می‌شود: باور به موفقیت در انجام کاری خاص یا رویارویی با موقعیت‌های چالشی. تفاوت خودکارآمدی با اعتماد بنفس به‌عنوان نوعی ویژگی شخصیتی کلی، در اینجاست که: مثلا برخی افراد در انجام مهارت‌هایی مانند خوانندگی یا تدریس از خودکارآمدی بالایی برخوردارند، اما از اعتماد بنفس به‌عنوان نوعی ویژگی شخصیتی کلی بی‌بهره‌اند. حتی برعکس این قضیه نیز امکان‌پذیر است.

عزت نفس چیست؟

عزت نفس یعنی اینکه خودتان را چگونه می‌بینید و چه تصوری از خودتان دارید یا بهتر بگوییم: عزت نفس یعنی اینکه خودتان را چقدر دوست می‌دارید و چقدر به خودتان روی خوش نشان می‌دهید. کلمه‌ی «esteem» در انگلیسی، که در فارسی «عزت و اَرج‌وقُرب» معادل‌یابی شده است، از کلمه‌ی لاتین «aestimare» به‌معنی «سنجش، ارزش‌گذاری، تخمین یا ارزیابی» ریشه می‌گیرد. بنابراین، عزت نفس یعنی اینکه چقدر خودتان را ارزشمند می‌شمارید. افزون‌براینها، عزت نفس بنیانی احساسی است که به‌طرز فکر، احساسات و نوع برخورد افراد در ارتباط با خودشان و دیگران شکل می‌دهد و به‌عبارتی، مستقیما بر مناسبات فردی و اجتماعی اثر می‌گذارد. عزت نفس از تجارب زندگی، به‌ویژه در سنین پایین، نشئت می‌‌گیرد. این تجاربِ حساس، تعیین‌کننده‌ی احساس خودارزشی فرد در درازمدت به‌شمار می‌روند.

افرادی که از عزت نفس بالایی برخوردارند، از آنچه هستند، راضی و خشنودند. این افراد برای اینکه حس‌وحال بهتری پیدا کنند، هیچ نیازی به مصرف مواد مخدر یا روی‌‌آوردن به رفتارهای پرخطر نمی‌بینند. چنین افرادی برای اینکه حس خوبی درباره‌ی خودشان پیدا کنند، به عوامل خارجی مانند پُست‌ومقام یا درآمد بالا وابسته نیستند. افراد دارای عزت نفس به خودشان، دیگران و محیط اطراف‌شان احترام می‌گذارند. انعطاف‌پذیری ازجمله خصوصیات بارز این افراد است، به این معنی که به‌آسانی قادرند خودشان را از ناامیدی‌ها و شکست‌ها بیرون بکشند. چنین افرادی از پیشرفت و تحول استقبال می‌کنند، اهل مدارا هستند و به‌راحتی خشنود می‌شوند. عزت نفس بالا موجب می‌شود فرد راحت‌تر بتواند ببخشد و پذیرای خود و دیگران باشد.

تفاوت بین عزت نفس و اعتماد بنفس در چیست؟

افرادِ دارای اعتماد بنفس بالا لزوما از عزت نفس بالا برخوردار نیستند. عزت نفس یعنی اینکه ارزش خودتان را چگونه ارزیابی می‌کنید. درواقع، عزت نفس، بنیانی احساسی محسوب می‌شود که تعیین‌کننده‌ی تفکر منطقی، نوع احساسات و طرز رفتار هر شخص است. اما اعتماد بنفس به باور فردی درمورد انجام کاری خاص یا دستیابی به اهداف دلخواه اشاره دارد.

افرادی که از عزت نفس کافی برخوردارند، معمولا برای اینکه حس خوبی درباره‌ی خودشان داشته باشند، هیچ نیازی به پُست‌ومقام، شهرت یا پول احساس نمی‌کنند و به دستاویزهایی همچون مواد مخدر یا رفتارهای پرخطر متوسل نمی‌شوند. ازسوی‌دیگر، افراد دارای اعتماد بنفسِ زیاد حاضرند با چالش‌ها و مسئولیت‌های جدید روبه‌رو شوند. این افراد قادرند به مصاف موقعیت‌های دشوار بروند و در شکار فرصت‌ها تردیدی به خود راه نمی‌دهند.

خلاصه اینکه عزت نفس یعنی ارزیابی احساس خودارزشی و از تجارب مثبت زندگی ریشه می‌گیرد و در خصوصیاتی مانند انعطاف‌پذیری، جسارت و احترام به خود و دیگران نمود می‌یابد. اما اعتماد بنفس یعنی اینکه فرد به توانمندی‌های فردیِ خود باور داشته باشد. اعتماد بنفس درنتیجه‌ی انجام موفقیت‌آمیز کاری خاص یا رویارویی پیروزمندانه با چالشی بخصوص شکل می‌گیرد و در خصوصیاتی مانند پذیرش مشتاقانه‌ی چالش‌ها، مسئولیت‌‌ها و فرصت‌های جدید نمود می‌یابد.

عزت نفس کودکان و نوجوانان

۲۴ نکته کلیدی در بالا بردن عزت نفس کودکان و نوجوانان :

دوستان سایت مسیر سبز و مربیان، معلمان، والدین و کلیه دست اندرکاران تعلیم و تربیت برای بالا بردن میزان عزت نفس کودکان و نوجوانان باید به نکات زیر توجه کنند:

۱) در برخورد با کودکان و نوجوانان ملایم و منطقی باشید.
۲) اجازه ابراز وجود را به نوجوان خویش بدهید و به نظرات آنها احترام بگذارید.
۳) از مقایسه کردن فرزندان با هم یا با دیگران جدا بپرهیزید.
۴) هیچ گاه نظریات خویش را به کودکان و نوجوانان تحمیل نکنید. (تا حد امکان نظریه خود را ساده و عینی- قابل لمس و درک- برای دانش آموز توضیح دهید.)
۵) همواره سعی کنید توان مندی های کودکان و نوجوانان را مدنظر قرار دهید، نه ضعف ها و ناتوانایی های آنها را.

عزت نفس کودکان و نوجوانان

۶) به دانش آموزان در حد توانایی هایشان مسئولیت بدهید.
۷) تجارب موفقیت آمیز کودک و نوجوان را افزایش دهید.
۸) فرزند خود را محکم، مستدل و منضبط بارآورید (سعی کنید عصبانیت، شما را از حالت اعتدال خارج نکند.)
۹) به دانش آموز در حد نیاز اجازه فعالیت و بازی بدهید.
۱۰) مهارت های اجتماعی کودک و نوجوان کمرو و دارای عزت نفس پایین را تقویت کنید.

روش های بالا بردن عزت نفس کودکان

۱۱) همیشه در برخورد با نوجوان حالت پذیرندگی، و نه طردکنندگی، داشته باشید.
۱۲) سعی کنید بیش از حد آنها را به خود وابسته نکنید.
۱۳) کودک یا نوجوان خود را با الگوهای رفتاری مطلوب آشنا کنید.
۱۴) فرزندتان را هیچ گاه با موضوعات خراقی (دیو، لولو، غول و…) نترسانید.
۱۵) توجه داشتید باشید که محبت به یک دانش آموز موجب بی توجهی به دیگری نشود.

روش های بالا بردن عزت نفس نوجوانان

۱۶) تحمل کودک یا نوجوان را برای مواجه شدن با ناکامی های احتمالی افزایش دهید.
۱۷) با فرزندان خود مثل یک دوست صمیمی برخورد کنید.
۱۸) توقعات آنها را در حد معقول و درست برآورده سازید.
۱۹) در پرورش استعدادهای بالقوه ی فرزندان جدیت به خرج دهید.
۲۰) هیچ گاه فرزندان را با القاب نامناسب صدا نزنید و از تمسخر آنها جدا بپرهیزید.
۲۱) توجه داشته باشید که مشاجرات لفظی در خانه (میان پدر و مادر) در روحیه یا رفتار کودک یا نوجوان منعکس می شود.

نکات کلیدی در بالا بردن عزت نفس بچه ها

۲۲) محبت شما نسبت به فرزندتان به صورت تظاهرات سطحی ابراز نشود. خالص ترین و سالم ترین محبت در تلاشی که به طور روزمره برای اعطای اعتماد به نفس و استقلال به فرزندتان به عمل می آورید، جلوه گر می شود.
۲۳) به سرگرمی ها و تفریحات مناسب در زندگی فرزندان اهمیت دهید و نسبت به آن بی تفاوت نباشید.
۲۴) در محبت کردن به فرزندان راه افراط یا تفریط (زیاد یا کم) را در پیش نگیرید، محبت متوسط توام با صمیمیت، اثر فراوانتری دارد.